



Ana
Sayfa
Demokrasi
Dikkat Çekenler
Önce Demokrasi
AB Yolunda
Haklarımız
Savaşa Hayır
Sivil Toplum
Sivil Anayasa
Minidev'in Amacı
Kültür
K Dergisi
Kültür-Sanat
Çevre
Gey-Lezbiyen Kültürü
L.G.B.T.T Yazıları
Alternatif Tıp
Başucu Yazıları
Cinsel Yaşam
Doğan Cüceloğlu İle İletişim Dünyası
Farklı Renkler, Farklı Kültürler
Süryani Kültürü
Yahudi Kültürü
Ermeni Kültürü
Rum Kültürü
Diğer
Minidev'de yazmak ister misiniz?
Reklamlarınız İçin
İletişim
YAZARLAR
|

Yahudi
dünyasının terimlerini kapsayacak ayrıntılı bir sözlüğün bu sitede
yer alması, kuşkusuz ki olanak dışıdır. Beri yandan, yazılarımıza
göz gezdirip Yahudi kavramlarına yakın olmayan okurların, yazılarda
geçen belli başlı terimlerin kısa bir tanıtımını aşağıda bulabileceklerdir.
Agada :
Pesah bayramı öngecesinde, tüm ailenin birlikte katıldığı
akşam yemeği boyunca, İsrailoğulları'nın Mısır'dan çıkışlarının
anlatıldığı uzun öykü.
Akheda : Tanrı'nın, Hz.
İbrahim'in oğlu İshak'ı kurban etmesini emretmesi ile
ilintili olan bu terim Yahudi felsefesinde, bireyin yakınlarını
ve kendisini Tanrı'nın arzusu ışığında kurban etmesini simgeliyor.
Aseret Yeme Teşuva: Roş
Aşana ile Yom Kipur bayramları arasında olan, Tişri
ayının ilk on "tövbe" günü. Bu günler boyunca Avinu Malkenu
duası, Sinagog'da günde ikişer kez okunur.
Aşkenaz : İbranice olarak
"Alman" anlamında olan bu sözcük, başta Batı, Orta ve Doğu Avrupa
Yahudilerini tanımlar. Aşkenazlar Ortaçağ Almancası, İbranice
ve bazı Slav dillerinin bir karışımı olan ve İbranice harflerle
yazılan Yidiş dilini konuş- maktaydılar ki, bu dil günümüzde kullanımını
yitirmek üzeredir.
Avinu Malkenu : Aşeret
Yeme Teşuva günleri boyunca ikişer kez okunan, kendine has
bir ezgisi olan, uzunluğu ve kıta sayısı (25 ile 53 arası) yöreden
yöreye değişen "Babamız, Hükümdarımız" başlıklı, Tanrı'yı yücelten
özel bir dua.
Bar-mitzva : İbranice olarak
"görevin oğlu" anlamına gelen bu sözcük, bir erkek çocuğunun 13
yaşını bir gün geçtiğinde, dini bir tören ile olgunluğunu kazanmasını
tanımlar. Bu günden başlamak üzere çocukluk bir anlamda bitmiştir
ve bar-mitzva yapmış olan genç, artık tüm dini görevlerini
yerine getirmekle yükümlüdür.
Bat-mitzva : Bar-mitzva'nın
kızlar için uygulanma biçimi - buradaki yaş sınırı ise,"12
yıl ve bir gün"dür.
Bet Amikdaş : Kudüs'te kurulmuş
Birinci ve İkinci Tapınak için kullanılan dini tanım.
Converso : XV. Yüyzıl içerisinde,
İspanya'daki kıyımlar ve engizisyon mahkemelerine bir çeşit tepki
olarak, kısmen gerçekten, kısmen ise salt göstermelik olarak dinlerini
Hıristiyanlığa çeviren Yahudilerin tanımlanması.
Diaspora : Önce Babil İmparatorluğu,
daha sonra ise Romalılar tarafınca yaşamış oldukları eski İsrail
topraklarından kovulmalarının ardından, Yahudilerin diğer ülkelerdeki
yaşamının genel olarak tanımı.
Halila : Yahudi dinine göre
uygulanmakta olan İbrani "ay takvimi" ile dini bayramların gösterildiği
bir çeşit cep takvimi.
Hanuka : M.Ö. II.Yüzyılda
Matatyau Akohen ve beş oğlunun, Yunan asıllı Suriyelilerin
Yahudi düşmanlığına başarı ile karşı koymalarını ve Beth Amikdaş'ı
yeniden ele geçirmelerinin anısına kutlanan bayram. İbrani Kislev
ayının 25. günü başlayarak, 8 gün boyunca kutlanır.
Hanukiya : Bet Amikdaş'ın
kurtarılmasının ardından, mabetteki Menora'nın yakılabilmesi
için gerekli yağdan ancak bir şişenin kalmasına karşın, kandilin
sekiz gün boyunca sönmeden yanmasının anılması amacıyla, her Hanuka
bayramında Yahudi ailelerinin evlerinde, her gün bir mumu yakılan
sekiz mumlu kandil.
Hasidik : Ortaçağ Almanyası
ve XVIII.Yüzyılda Ukranya'da ortaya çıkmış gizemli Yahudi akımlarından
doğmuş, çilecilikten çok coşku ile özdeşleşen dini akımın özellikleri.
Hazan : Sinagog'daki
duaların ezgili olan bölümlerini okuyan din adamı.
Kantor : Hazan sözcüğünün
Yidiş dilindeki karşılığı.
Kaşer : İbranice "kaşrut"
("uygun") sözcüğünden türetilmiş, tüketimi uygun görülen gıdalar
ve hazırlanış biçimini kapsayan kuralların tümü.
Kiduş : Şabat gecesi,
ailenin topluca katıldığı akşam yemeğinden önce yapılan, Şabat'ın
kutsanması için yapılan dua.
Makabi : Matatyau Akohen'in
oğullarından Jehuda'nın diğer adı olmakla birlikte, daha
sonra bu aileye atfedilen ünvan.
Menora : Bet Amikdaş'da
da kullanıldığı bilinen, Yahudiliğin önemli simgelerinden olan
yedi kollu şamdan.
Mitzva : Dar anlamda "dini
görev", genel olarak ise işlenen "sevap" olarak kullanılır.
Moşe Rabenu : Musa Peygamber
(İbranice).
Pesah : İsrailoğulları'nın
asırlar önce Mısır'daki esaretlerinden kurtulup, Moşe Peygamber'in
önderliğinde İsrail topraklarına göç etmelerinin anısına kutlanır.
Tahıl içeren yiyeceklerin yasaklanmış olan bu bayram boyunca,
ekmek yerine Türkiye'de "hamursuz" olarak adlandırılan özel bir
fırın ürünü tüketilir. "Pesah haftası" İbrani takviminin
Nisan ayının 15. gününde başlamak üzere, 8 gün sürer.
Purim : M.Ö. V.Yüzyılda, Pers
kralı Ahaşveroş'un eşi, Yahudi Ester'in ve kardeşi
Mordehay'ın başkaldırışı sonucu, devlet adamı Haman'ın
Yahudileri yok etme tasarısının önlenmesi anısına kutlanan tek
(bazı yörelerde iki) günlük bayram. İbrani takvimine göre Adar
ayının 14. (ve 15.) gününe rastlar.
Roş Aşana : Yahudi yılının
ilk günü, Tişri ayının birinci gününde kutlanır.
Schul : Yidiş dilinde
Sinagog'a verilen ad.
Sefarad : Bu terim geniş anlamda,
İspanya ve Portekiz kökenli Yahudiler için kullanılır.
Selihot : Tanrı tarafından
bağışlanmak amacıyla, oruç günlerinde ve özellilke Elul ayı boyunca
söylenen özel dualar.
Sinagog : Türkçe'de "Havra"
olarak da bilinen, Yahudilerin dini ibadethanesi.
Şabat : İbranice olan bu sözcüğün
anlamı "dinlenmek"tir. Evrenin Tanrı tarafından yaratılışının
6. gününün ardından, Tanrı'nın dinlenmesi anısına, Yahudi dünyasında,
her tür sanat ve yaratmanın yasak olduğu, özellikle İsrail'de
resmi tatil sayılan Cumartesi günü.
Şamaş : Sinagog görevlisi
Şana Tova : İbranice olarak,
"iyi yıllar" anlamını taşır. Roş Aşana günü söylenir.
Şofar : Koç boynuzundan yapılmış
bir borazan çeşidi olup, başta Roş-Aşana ve Kipur
bayramlarında olmak üzere dini törenlerde kullanılır.
Talmud : İbranice olarak "öğrenim"
anlamını taşıyan bu sözcük, Tevrat sonrası Yahudi dünyasının tüm
kural, yasa ve geleneklerinin yer aldığı, çeşitli bölümlerden
oluşan, değişik düşünürlerce yüzyıllar boyunca kaleme alınmış
bir yapıtı tanımlar
Teşuva : İbranice "Tanrı'ya
ve O'nun yoluna dönüş" anlamını taşır ve bireyin, yanılgılarının
bilincine varıp, bunları kabullenmesini eylemidir.
Tevah : İbranice anlamı "yükseltilmiş
yer"; Sinagog'da duaların okunduğu platform.
Yeşiva : Dini bilgilerin aktarıldığı
okul.
Yom Kipur : Tanrı'nın, Yahudilerin
günahlarını bağışlaması için iki güneş batışı arasında aralıksız
oruç tutup dua ederek geçirdikleri gün. Roş Aşana'nın ardından,
Tişri ayının 10. gününde kutlanır.
İbrani takvimi hakkında birkaç not: Ay'ın hareketleri
üzerine kurulmuş olan bu takvim, gün sayısı 29 ile 30 arasında
değişen 12 aydan oluşur. Ancak, özellikle bayramların tüm yılı
dönmemesi ve arzulanmayan mevsimlere düşmemeleri için, bazı yıllarda
13 ay uygulanmakta. Yıl, miladi Eylül veya Ekim ayına rastlayan
Tişri ayı ile başlar, ardından sırasıyla Heşvan, Kislev, Tevet,
Şevat, Adar, (gerektiğinde "ilave ay" olan Veadar), Nisan, İyar,
Sivan, Tamuz, Av ve Ellul ayları gelir. İçinde bulunduğumuz (ve
30 Eylül 2000 =
1 Tişri'de başlamış olan) 5761 yılında, Veadar ayı eklenmiyor.
|
|

FARKLI RENKLER FARKLI KÜLTÜRLER

SÜRYANİ
KÜLTÜRÜ

ERMENİ
KÜLTÜRÜ

RUM
KÜLTÜRÜ

YAHUDİ
KÜLTÜRÜ

Editör'den

Türkiye
Yahudileri'nin
Tarihi

Bayramlar

Yemekler

Sinagoglar

Sözlükçük

Müzikler

Kitaplar

Mizah


Yazarlar

Merih
Akalın

Zehra Akdoğan

Cengiz Aktar

Uğur Alper

Orhan Bahçıvan

Dr. Arı Balcı

Rüstem Batum

Şabo Boyacı
 
Doğan Cüceloğlu

Şuayip Dağıstanlı

Dilek Dalaklı

Önal Demirci

Tuğrul Eryılmaz

Aynur Gedik

Dr. Mehmet Gürsel

Hakan Kuyucu

Sevin Okyay

Hakan Onum

Dr. Erhan Özer

Dr. Ender Saraç

Robert Schild

Cem Şen

Aykut Tankuter

Umur Talu

Anna Turay

Metin
Yahya Üster

Aret Vartanyan

Dr. Nesrin Yetkin

Erol
Yurderi
Servisler
YENI Okurdan

Bizi desteklemek
İster misiniz?

Yardım

E-posta

Favorilerinize
Ekleyin

miniDEV'i
Tavsiye Et

İletişim

miniDEV'i
Ana Sayfanız yapın
|