miniDEV - Farklı Renkler Farklı Kültürler / Rum Kültürü / Kültür Kurumları

Islahat Fermanı'nın ilanından (1856) sonra, Osmanlı İmparatorluğu'na mensup çeşitli cemaatlere tanınan özgürlük ve haklar sonucu, İstanbul'da yaşayan Rum topluluğu, peşpeşe Dernekler kurar. 1861'de kurulan Elinikos Filoloyikos Silogos (Helen Filoloji Derneği) o yıllarda yaşanan bu yoğun kültür hareketinin öncüsü olur.

Derneğin çekirdeğini, Mekteb-i Tıbbiye ve saray hekimlerinden Spiridon Mavroyeni Paşa'nın Büyükparmakkapı'daki evinde düzenlenen toplantılara katılan aydınlar oluşturur. Tanınmış hekim ve edebiyatçı İroklis Vasiadis'in öncülüğündeki bu toplantılar, Mekteb-i Tıbbiye hocalarından Ksenofan Zografos, K. Kaliadis, avukat Yiannis Zografos, hekim Aleksandros Zoiros Paşa'nın da katılımıyla fıkir hareketinden pratiğe dökülür. Derneğin tüzüğü devrin sanat ve bilim adamları tarafından tartışılıp onaylanır. 17 Nisan 1861'de yirmi değişik meslekten Rum aydınının katılımıyla kuruluş gerçekleşir.

Dernek binası, Hacı Yorgo Kostandinis' in evi olarak bilinen ve günümüzde Yunan Konsolosluğu'nun bulunduğu binadır. En yaşlı üye sıfatıyla Stefanos Karateodori Paşa Başkan seçilir. Derneğin amacı okur yazarlığın yayılması, bilim ve edebiyatın gelişmesidir.

Dernek 1863'te bir kitaplık kurmak amacıyla üyelerine kitap bağışı çağrısında bulunur. Ayrıca iki ayda bir yayımlanan bir dergi çıkarmayı amaçlar. Derginin sorumluluğunu Stavraki Aristarki üstlenir. Kitaplıkla birlikte düzenlenen okuma salonunda her gün İstanbul, İzmir ve Atina'da yayımlanan gazeteleri okumak mümkündür.

Silogos'un ilk yıllarında 1.900 ciltlik bir kütüphane oluşur. İçinde elyazması nadide eserlerin de bulunduğu bu önemli kitaplık ve arşiv, 25 Mayıs1870 Beyoğlu yangınında kül olur. 1873'te üyelerinin girişimiyle Galatasaray'da Silogos Sokağı'nda kendi binasına taşınır ve 1923'e kadar kültür faaliyetini sürdürür.

1871'de Dernek tüzüğünde değişiklik yapılır ve Silogos, Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yaşayan Ortodoks Rum toplumunun kültür çalışmalarının koordinatörlüğünü üstlenir. Anadolu'da Rum nüfusun da yaşadığı köy ve kasabalarda okul seferberliği başlatılır. Okullara öğretmen, kitap, araç gereç yollanır; kitaplıklar kurulur.

Köy okullarındaki öğretmenlerin eğitimini de Silogos üstlenir. Okur yazarlığı yaygınlaştırmak için her türlü yardım sağlanır. Satın alınan eski ve değerli kitaplara ilaveten özel kitaplık bağışlarıyla kitap sayısı 1910'da 18.000'e,1922-1923'te ise 28.000 kitap ve 183 değerli elyazmasına ulaşır. Kuruluşundan beri üyelerine yıllarca bilim ve edebiyat alanında çeşitli seminer ve konferanslar veren Dernek, 1918'de ilk kez aktif politikaya karışır ve Yunanistan Başbakanı Elefterios Venizelos'u ebedi başkan seçer.

Cumhuriyet'in ilanından sonra Dernek kapatılır. Hükumet mal varlığına el koyar; arşiv ve kitaplık, elyazmalarıyla birlikte Ankara'ya gönderilir.