Türkiye'deki yargı organları, yani mahkemeler, kişiler arasındaki anlaşmazlıklara, uyuşmazlıklara çözüm getiriyor. Anayasa Mahkemesi ve Danıştay, kişileri ve kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumak için de denetim yapıyorlar. Bir yasa ya da yürütme işlemi, hakları ihlal ederse, iptal ediyor veya yürürlükten kaldırıyorlar. Çağımızda "insan hakları" kavramının salt iç hukuku aşan bir yapısı var. Yani bir ülke, kendi vatandaşlarının haklarını ihlal ederse, diğer ülkeler 'bize ne, bizim vatandaşımız değil ya', diyemezler. Bu nedenle son yıllarda, bu anlayıştan kaynaklanan uluslararası hukuk çok gelişti. Artık insan hakların, hukuk haline geldi. Ve ulusal hukukları aşan, onların üzerinde, hatta onları da denetleyen bir hukuk dalı oldu.

Bunun için, özellikle demokratik Devletler, birçok anlaşmalar yapıyorlar. Türkiye de bu anlaşmalardan çoğuna taraf oldu, imzasını koydu. Ama bu anlaşmalardan en önemli olanı İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi.

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi neden çok önemli?
Önemi, ülkelerin hepsini bağlaması... Bu anlaşmanın taraflarından bir tanesi de Türkiye. İkinci olarak da bu Sözleşme, bazı haklara yer veriyor ki, bahsedilen hakların çoğu, bizim Anayasamızda da yer alıyor.

Haklarınız devlet ya da bir kişi tarafından ihlal edildi ve bundan zarar gördünüz. Türkiye'de iç hukukta, hakkınızı aramak için, tüm imkanları kullandınız, mahkemelere başvurdunuz. Ancak yine de, hakkınızın ihlal edilmesini engelleyemediniz, hakkıızı alamadınız. Tüm olanaklarınız kayboldu mu? Artık yapılacak hiçbir şey , başvurulacak hiçbir yasal merci kalmadı mı? Türkiye'de elde edemediğiniz hakkınızı, Avrupa hukuk sisteminde arayabilir misiniz? İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi, buna üye olan ülkelerin tüm yurttaşları için böyle bir olanak verir.

Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'na doğrudan şikayet hakkı
Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'na Sözleşme'de öngörülen haklarının ihlal edildiğini ileri süren kişiler başvurabilirler. Bu başvuruyu, kişi tek başına yapabileceği gibi, aynı durumda olan kişiler birden fazla ise bunlar birleşerek grup halinde de başvuruda bulunabilirler. Bunun yanı sıra , hakları ihlal edilen bir kişi değil de bir örgüt, örneğin bir siyasal parti, sendika veya bir dernek ise, bu da Komisyon'a doğrudan başvurabilir.

Hangi Devlet'lere karşı başvuruda bulunulabilir? Aleyhinde başvuruda bulunacağınız Devletin, Sözleşme'yi imzalamış ve ayrıca Komisyon'un bu yetkisini kabul etmiş olması gerekir. Türkiye, bu yetkiyi 28 Ocak 1987 tarihinden itibaren tanımıştır. .

Kimler (Hangi kişiler) Komisyon'a şikayette bulunabilir?
Bu konuda Sözleşme, sadece ''kişiler'' demektedir. Dolayısıyla, bir ülke aleyhinde başvuruda bulunan kişinin, o ülkenin vatandaşı olması zorunlu değildir.Örneğin, yabancı bir ülkede bulunan bir Türk vatandaşı, o ülke aleyhinde Komisyon'a gidebileceği, gibi, Türkiye'deki bir yabancı da, Türkiye hakkında başvuruda bulunabilir.

Bunun yanı sıra Sözleşme, başka sınırlar getirmemiştir. Ne oturduğu yer, ne medeni hal, ne belli bir yaşın üzerinde olmak gibi unsurlar, sınırlama nedeni olarak kabul edilmemiştir. Ayrıca, başvuruda bulunabilecek örgütler arasında, ticari şirketler, dini kuruluşlar, siyasal partiler ve kitle örgütleri gibi kuruluşlar da yer almaktadır.

Hangi haklar konusunda Komisyon'a başvurulabilir?
Komisyon'a başvurabilmek için mutlaka Sözleşme'de tanınmış olan haklarınızdan birinin ihlal edilmiş oılması gerekir. Bu haklar, Sözleşme'nin ilk metninde sayılmış olanlarla sınırlı olmayıp, daha sonra değişik tarihlerde yapılmış olan Protokoller'de yer alan haklar hakkında da şikayette bulunabilirsiniz. Bunlar dışındaki haklar konusunda yapılacak başvurular, Komisyon tarafından geri çevrilmektedir.

Hangi tarihten sonra meydana gelen ihlaller hakkında başvuruda bulunulabilir?
Türkiye aleyhinde, ancak Komisyon'a başvuru hakkını tanıdığı tarih olan 28 Ocak 1987 tarihinden sonra neden olduğu ihlaller hakkında başvuruda bulunulabilir. Bundan önceki olaylara ilişkin başvuruları Komisyon kabul etmemektedir.

Diğer yazılar için tıklayın