Querelle
Fassbinder'in 37 yaşındaki erken vedası öncesi son filmi Querelle. Jean Genet'nin romanından uyarlanan hikaye, Querelle adında bir denizcinin Brest limanında karşılaştıklarını ve tanıştıklarını anlatıyor. Kahramanımız, herkesin kalbini çalan bıçkın bir delikanlı. Durduğu limanda uyuşturucu satıyor. Bir cinayet işliyor. Cinayeti başkasının üstüne atıyor

Fassbinder ve/veya Genet'ye bulaşmış olup da filmi henüz görmeyen ortalama bir zihin sanırız hikayenin basit bir macera filmi olmadığını tahmin etmektedir. Tüm filme hakim olacak atmosferin ifade bulduğu ilk sahnelerden biri, karakterimizin durduğu limanda uğradığı genelev-bar karışımı mekanda karşılaştığı erkek kardeşi ile selamlaşmasıdır. Bu sahne aynı zamanda kardeşler ve genel olarak erkekler arasındaki ilişkiyi özetler. İki adamın gerilimli olduğu kadar homoerotik, arzu dolu olduğu kadar şiddet içeren selamlaşma-sarılması; ringde bir dövüş sahnesi, yataktaysa kolaylıkla sevişme olabilir. Filmin ilerleyen sahnelerinde açıklık kazanacak arzu ve kıskançlık dolu kardeşler arası bu çekim, Querelle'in henüz adını koymadığı eşcinselliğinin de filmdeki ilk tezahürüdür.

Anarşist bir auteur ve suçlu bir yazarın elinden çıkmış bir filmden beklenebileceği üzere, suç ve suçlunun estetiğidir yakalanmaya çalışılan. Ancak toplumun hakim düzenine de bir iki laf ederek... Filmde tanık olduğumuz dünyanın kaçınılmazı olmasına rağmen kabul edilmekte zorlanılan eşcinsel ilişki, pratikte var olanı hayali ahlak çerçeveleriyle reddetmekte zorluk çekmeyen toplumun iki yüzlülüğüne dair açık bir Fassbinder eleştirisi taşır. Eşcinselliğiyle barışmakta zorlanan Querelle'in kendini bulacağına dair öngörüde bulunan Lysiane'ın bu öngörüyle neyi kastettiği açıktır. Birbirinin kollarında, açıldıkları denizde, birbirlerine attıkları her yumrukta ötekine ulaşamayan tüm karakterlerin tek derdi belki de, kendilerine uzak olmaları, kendileriyle tanışmayı reddetmeleridir. Querelle işte Brest limanında, diğer tüm karakterlerin yanında, kendiyle tanışır. Kardeşi başta olmak üzere diğer tüm erkeklerde vücut bulan kendiyle tanışır.

Tanıştığı kendisi, bir katil, uyuşturucu kaçakçısı; aşık olduğu adamı ele verecek kadar aşağılık bir kendidir. Kendini reddetmekse, toplumun onun için hazırladığı en konforlu yer gibi görünen bir kadının yatağını mezar yapar ona. Kendini dokunamayacağı bir tene mecbur kılarken, tüm sevme ve sevilme potansiyelinden de mahrum bırakır. Ölümün en kötüsü, işte toplumun hazırladığı
o doğuştan dayatılan yatakta yatmayı kabul edenin aldığı sessiz nefestir.

Denizciler, suçlular, suçluları yakalayanlar arasındaki sürekli başarızlıkla sonuçlanan ilişkilenememe halinin tek kadını, onların ilişkileri hizmetinde araçsallaşmış, genelev-bar karışımı mekanın sahibesi Lysiane'dır. Eşcinsel kocasıyla olan evliliğinin olduğu gibi, tüm oyunun da dışındadır. Çünkü dünya kadını ötekine ya da kendine ulaşmak için kullanan erkekler dünyasıdır. Bir erkeğin diğerine karşı girdiği iktidar mücadelesinin, havada uçuşan yumrukların, birbirini yüzü koyun masanın üzerine yatıran terli ve kaslı bedenlerin içinden bir türlü çıkamadıkları tatminsiz bir kendi arayışının sadece figüranlarıdır kadınlar.

Fassbinder imzası bir mutsuzluğa, acıya ve sevgisizliğe mahkumiyetin yanı sıra, dünyayla suç üzerinden bile olsa bir ilişkilenmenin mümkün olduğuna inanan ekşi-tatlı Genet sosuna bulanmış 108 dakikayı izlerken, yaşamak zorunda bırakıldığımızın mümkün alternatifinin bu kadar da ürkütücü olmadığını hatırlamakta yarar var.

Neşe Ceren Tosun