miniDEV - Avrupa Yolunda

Siperlerde daima

‘Aman itidal’ derken nasıl da savaş mantığına teslim olduk. Bu gidişatın sorumlusu, değişmemeye azimli, artık olmayan bir dünyanın ezberini mırıldanıp duran devlet ve siyaset.

Türkiye’nin, muharebe meydanlarındaki siperleri hatırlatan, o mantıkla oluşturulmuş dışpolitika pozisyonları var. Cumhuriyetin temel taşlarından olan bu duruşlar Osmanlı’dan devraldığımız sorunların çözümleri olarak düşünülmüş. Ermeni, Kürt ve Rum/Yunan sorunları. Kıbrıs’la ilgili 2004’te hızla açılıp kapanan Annan Planı parantezi dışında bu sorunlarla ilgili pozisyonlarda 1923’ten beri hiçbir değişiklik yok.

Diğer taraftan yakın zamanda bu konuların dışında ama yine dışilişkilerde yeni yaklaşımlar ortaya çıkmaya başladı. Doğu dünyası, Osmanlı ve İslâm coğrafyasına yönelik AKP mahreçli açılımlarla dışpolitikada yeni dengeler amaçlandı. Şimdilik bu açılımların karşılığı alınabilmiş değil. Bilakis ülkenin Batı ve İsrail ile olan ittifakları bu yeni pozisyonlardan şimdilik zarar görüyor. Kırk yılın başında ezber bozmaya yeltenmiş olsak da değerlendirme ve zamanlama hataları yüzünden sonuç olumsuz.

Kamu diplomasimiz ise, ‘hoşgörü, çokdinlilik ve yahudilere 500 yıl önce açılan kucak’ sloganlarıyla sınırlı. Halbuki ulusdevletin katı kurallarına feda ettiğimiz bu değerlerden ne kadar uzaklaşmış olduğumuzu müzmin yahudi düşmanlığı, yaygın azınlık karşıtlığı ve ırkçı hezeyanlar her gün faş ediyor.

Neticede Türkiye epeyidir dışpolitikada ve bağlantılı içpolitikada karar alan değil, başkalarınca alınan kararlara tepki veren bir ülke. ‘Üzerimize geliyorlar’ tam da bu. Sürekli tepki vermek ise mazlum psikolojisini depreştirmekten başka işe yaramıyor. Ayak uyduramayan ama inat ve ısrardan da vazgeçmeyen bu şuur hali, anlaşılmamışlık ve yalnızlık ruh haline zemin hazırlıyor. Türk’ün Türk’ten başka dostu kalmıyor. Bir sonraki aşama, mazlum psikolojisinin meşru müdafaa sendromuna dönüşerek hızla çatışma ortamını hazırlaması.

Kör eden savaş mantığı

Bugün içine düştüğümüz durum onyıllardır yapıldığı gibi şiddete sadece şiddetle karşı vermenin hiçbir sonuç getirmediğini bir kez daha unutmamıza sebep oluyor. Bu sefer operasyonun askerî fizibilitesi konusunda uzmanlar bile tereddütte. Irak Kürtleri ve Türkiye Kürtleri konusunda ezber bozan yeni politikalar üretemedikçe alınacak sonuç nafile ve kazanılsa dahi savaşın getirisi geçici olacak. Demirel’in 29. ayaklanma hatırlatması ve bugüne dek gerçekleştirilen 20 küsur sıcak takip gibi.

Üstelik kuzey Irak’ta ‘oluşum’ diye utangaçça anılan fillî Kürt devleti’nin ortaya çıkmasında Türkiye’nin daima tuzu vardı. Kürtleri Saddam’ın gazabından korumak üzere ilân edilen 37. paralel üstü güvenli bölge Özal’ın tasarrufuydu. Bugün bölgenin ekonomik altyapısını kuran da Türkiye. Savaşa kurban olmazsa, tek uzun vâdeli kozumuz da zaten bu.

Ayrıca Irak’ta ABD’nin Kürtlerden başka müttefik bulamayacağı ve dolayısıyla onları daima kollayacağı başından belliydi.

İçerde, 2002-2004’teki siyasî reformlar bölgede ekonomik yapılanmayla desteklenmedi. Temmuz 2004’te kafayı kaldırmaya başlayan PKK şiddeti çözüm konusunda askerî âdetlere rücu edilmesini hızlandırdı. Kapsamlı bir Kürt politikası üretemediği sürece devlet ve siyasetin bu konularda kemikleşmiş dış ve iç politika yaklaşımlarına esir olan AKP meseleyi o dönemde askeriyeye ihale etmeye başlamıştı bile.

Ne var ki bu sefer savaşın istenilen yönde değil tam aksi yönde sonuçları olabilir. Ülkenin değişmez dış ve iç politika siperlerinde ve ezberlerinde köklü değişiklikler olabilir. Mesela 1974’de Kıbrıs’ta darbe sonucunda Kıbrıs ve Yunanistan’da olduğu gibi. Daha yakın zamanda, Yugoslavya’yı bitirirken kendini de bitiren Sırbistan gibi.

CENGİZ AKTAR

Bu yazı Vatan Gazetesi'nde de yayınlanmıştır.