|
|
 
Ana
Sayfa
Kültür
Farklı Renkler,
Diğer
|
|
BYLEN BYLUR Ragyp Zarakolu / Evrensel: Medreselerde en a?yr derslerden biri “Bina” idi. Arapçanyn fiil çekimleri çok ayryntylydyr, Fransyzcanyn fiil çekimlerinden daha da a?yr. Y?te bina dersi salt Arapçanyn fiil çekimlerini konu edinen bir dersti. Daha sonraki modern lise olan Ydai’lerde de en bela derslerden biri idi. Bunun için yerle?mi? olan bir deyim de vardy: “Bizim o?lan bina okur, döner döner bir daha okur!”. Türk siyasetinin en bela derslerinden biri de galiba Anayasa Dersi. “Bizimkiler anayasa yapar, döner döner bir daha yapar!” Gecekondudan beter. Bir türlü betonarme hesaplarymyz tutmuyor. Bina kuruyoruz, hep çöküyor. Söküklerimiz diki? tutmuyor. Kötü biçilmi? elbiseyi en usta terzi düzeltemez. Onu çöpe atar, yeni kuma?la yeni bir tasarym yapar. Osmanlynyn modernle?me çabalary daha 1700’lerin ortalarynda ba?lady. O zamanyn askeriyesi ile ilmiyesi “istemezük” dedi. ?imdiki gibi ayny. Sonunda II. Mahmut, askeriyeyi külliyen da?ytty, ilmiyeyi hizaya getirdi. Tepeden inme modernle?me öyle ba?lady. Ama bu ayny zamanda merkezile?me çabasy idi ki, bu da Osmanlydaki halklar gerçekli?ini dy?lamakta idi. Ve modernle?me sadece militarizmi teknik olarak etkiledi. Bir anlamda onu güçlendirdi. Osmanly da Yeniçeri, Medrese ile el ele verir, Medreselerinin deste?i ile, “ho?afyn ya?yny kesen” devlet erkanyna kar?y ba?kaldyryrdy. Yeniçerinin yerini bugün modern ordumuz, Medresenin yerini ise ça?da? üniversitelerimiz aldy. Ortalyk yine “kazan kaldyrma” nidalary ile inliyor. Aslynda ilk anayasa giri?imimizi Rigas adly bir Osmanly teb’asy Rum karde?imize borçluyuz. Fransyz devriminden etkilenip, Osmanly tiranly?yna kar?y, halklaryn ortak iradesini yansytan bir anayasa hazyrlady. Bunu Avusturya topraklarynda bastyrdy. Osmanly topraklaryna ta?ymaya çaly?yrken, yakalandy. O zaman Avrupa gericili?inin simgesi olan monar?ist Avusturya yönetimi tarafyndan Osmanly makamlaryna teslim edildi. Belgrat Kalesinde 49 gün i?kenceden sonra idam edildi. Hayali halklaryn ortak evini in?a etmekti. Daha bizim yerel derebey ve Ayan’yn padi?aha dayatty?y, ve ilk anayasa giri?imimiz sayylan Senet-i Yttifak’tan (1809) 10 yyl kadar önce. Bazy akademisyenlerimiz bunu bizim Magna Carta’myz sayar. Mutlak Monark’yn yetkilerini ilk synyrlandyran 1215 tarihli hukuki belge. Onunla bizim Senet arasynda ise 6 asyrlyk fark var ya... Ylginç; Rigas adly bir Rum teb’a, Fransyz devrimi olaly daha on yyl olmadan ondan etkilenip bir anayasa tasla?y hazyrlyyor, tiransyz (yani sultansyz) bir ülkenin yurtta?y olabilmek için. Ve biz hâlâ e?it yurtta?lar olabilme kavgasy veriyoruz Rigas’tan bu yana. Bizim Manga Carta’myz olan Senet ise Yngiliz adasyndan 6 asyrda ula?yyor devlet katyna. Ama büyük Fransyz Devriminin dalgalary 9 yyl sonra. Y?te bu bu ülkenin insanlary ile, devleti arasyndaki farky simgeliyor. Devlet zihniyeti asyrlarca geri tortular ta?yyor ve her zaman defansif bir tavyr içinde. Ülkemin insanlary ise, dünya da yaprak kypyrdasa özgürlükten yana izliyor, ondan yana refleks veriyor. Ama ne yazyk ki, halkyn verdi?i itaasizlik refleksleri ile iktidara ta?ynanlar, derhal asyrlyk tortulary savunan pozisyona giriyor. Halen yürütülen sözde anayasa tarty?malary da, ne yazyk ki, sadece bir yangyndan mal kaçyrma giri?iminden ibaret. Ucuz, dar ve geni? bir ufuktan yoksun. Osmanlynyn sonunu getiren Halklar Gerçekli?ini inkar refleksi ile daha en ba?ta sakatlanmy? bir giri?im. Zina tarty?masy nasyl TCK’nyn gözden kaçmasyny sa?lady ise, Türban tarty?masy da yeni anayasa giri?iminin sefaletinin gözden kaçmasyna olanak sa?lyyor. Ve bu konuda çaty?an militarizm ile sözde liberaral Yslami siyaset aslynda hemfikir. Ya?ananlar ise sadece saray içi çaty?malaryndan ve darbe giri?imlerinden ibaret. Gerçek anayasalar ancak halklaryn ortak iradesi ile yazylabilir bu co?rafyada. Daha önceki iflaslar bunu sizlere ö?retmedi ise biz ne yapalym. Siz daha döner döner çok “Bina” okursunuz. Osmanly insany “ çok bilen çok yanylur” derdi. Latince deyimle, “majores doktorum errores”. Bizim 12 Eylul’e biat etmi? akademisyenlerimizden de, ne “?i? olur ne kebab!” Çykacak anayasanyn da, “Alty kaval üstü ?i?hane” daha ?imdiden! Osmanly deyimi ile “Bilen bilur!”. Novit qui novit! Not: Mardinli dostum, yyllarca Avrasya’nyn ?oselerinde direksiyon sallamy?, dünya insany ile tany?my? dostum Yusuf Ba?i, büyükannesinin syra dy?y öyküsünü kitapla?tyrdy: “Ermeni Kyzy A?çik”. Ba?i tam bir köy ve a?iret bilgesidir. Bu yanyyla, yeni yayynlady?y “Mardin’de Oda Kültürü”, süregelen bir toplum gelene?i ile tany?mamyza olanak sa?lyyor. Kürtçe “Jin”, “Jiyan” kelimeleri, ya?am anlamyna geliyor. Ve “Jin” ayny zamanda kadyn demek. Bundan daha anlamly bir üst üste dü?me olabilir mi? De?inilen bu ayrynty bile bu kitap üzerinde ilginizin toplanmasyna yetiyor. (Ykisini de okurlarla bulu?turan Peri Yayynlaryna te?ekkür borçluyuz.) |
|
EN YENİ 10 YAZI:
Yazarlar
|